İstisnai durumlar hariç Kamu İdareleri yapım işlerini kamu ihale mevzuatlarına göre ihale ederler. İhale konusu iş için idareler yaklaşık maliyet çalışması yapmak ile yükümlüdürler. İhale konusu işin yaklaşık maliyeti eşik değerin 1/3’ünden fazla ise, ihale konusu iş için aşırı düşük sorgu hesabı yapılması zorunludur.
Yaklaşık maliyeti eşik değerin 1/3 değerinin altında olan işler için aşırı düşük sorgu hesabının yapılmasına dair bir zorunluluk yoktur, bu noktada aşırı düşük sorgu hesabının yapılıp yapılmayacağı idarelerin inisiyatifindedir.

Aşırı düşük Sorgu Hesabı Nedir?

Aşırı düşük sorgusu gerek yaklaşık maliyet gerekse verilen tekliflerin de değerlendirilmesi sonucu ortalama hesabın altında kalan tekliflerin sorgulanmasını amaçlamaktadır. Bu sayede ortalamanın altında kalan tekliflerin gerçekliğe uygunluğu sorgulanmaktadır. Amaç kamu yararına en uygun bedel ile işi zamanında tamamlayabilecek yüklenici firmayı tespit etmektir, bu süreçte yapılan sorguya aşırı düşük sorgu hesabı denir.

Aşırı Düşük Sorgulama Nasıl Yapılır?

İdareler aşırı düşük sorgu hesabı yapılacak işlerin yaklaşık maliyet sürecinde, aşırı düşük sorgu hesabında kullanılmak için çeşitli hesaplar yaparlar. Bu hesaplara ek olarak çeşitli rapor ve belgeler de oluşturulur.

Yaklaşık maliyet çalışması tamamlandıktan sonra;

1. Yaklaşık maliyete esas iş kalemleri tutara göre büyükten küçüğe doğru sıralanır.
2. Tutara göre yaklaşık maliyetin %80’nin oluşturan en büyük iş kalemleri belirlenir.
3. Yaklaşık maliyetin %80’nini oluşturan her bir iş kalemi için sıralı analiz girdileri tabloları oluşturulur.
   Bu tablolarda ilgili iş kalemlerin analizini oluşturan her bir rayicin toplam miktarı ilgili rayiç fiyatı ile çarpılarak, her bir rayicin analiz içindeki karsız toplam tutarı hesaplanır.
4. Daha sonra her bir rayiç için bulunan karsız tutarlar (birim miktar x karsız rayiç fiyat) toplanarak ilgili pozların sıralı analiz girdi tabloları oluştururlur.
5. Her bir sıralı analiz girdi tablosunun karsız toplam tutarının %3 ve %15 değerleri hesaplanır.
6. Bütün bu hesaplamalar yapıldıktan sonra, hesaplanan bu bilgilerin de bulunduğu sıralı iş kalemleri listesi oluşturulur.

Aşırı düşük sorgu hesabı kapsamında %80’e giren her bir iş kalemi için sıralı analiz girdi tabloları oluşturulduktan sonra her bir sıralı analiz girdi tablosu için;

1. Aşağıda anlatılan kıyas yapılmaksızın bütün işçilik rayiçleri belirlenir, bu rayiçler için teklif sahiplerinin açıklama vermeleri istenir.
2. Sıralı analiz girdi tablosunda sıralı analiz girdi tablosunun karsız tutarının %3’ünden büyük olan rayiç tutarları belirlenir, bu rayiçler için açıklama verilmesi istenir.
3. Tutarı, kar ve genel gider hariç analiz toplamının % 3’üne eşit veya altında olması nedeniyle sorgulamaya tabi tutulmayacak analiz girdilerinin tutarlarının kümülatif toplamının kar ve genel gider hariç analiz toplamının %15’ini aşması durumunda;
   en küçük tutardan itibaren kümülatif toplamda % 15’lik tutarın aşılmasına neden olan analiz girdilerini belirlerler, tutarı bu girdinin tutarından daha az olan girdiler için açıklama istenilmez.

Yüzde %15 kuralının daha iyi anlaşılması için aşağıdaki örnek üzerinden devam edelim,